Siberia

Xibia (tiếng Nga: Сиби́рь, chuyển tự tiếng Nga sang ký tự Latinh: Sibir) hay Siberi, Siberia (phiên âm Hán Việt: Tây Bá Lợi Á) là vùng đất rộng lớn gần như nằm trọn trong nước Nga, chiếm gần toàn bộ phần Bắc Á và bao gồm phần lớn thảo nguyên Á-Âu. Vùng đất này bắt đầu từ phía đông dãy núi Uran trải dài đến Thái Bình Dương; phía bắc là Bắc Băng Dương xuống phía nam là các ngọn đồi miền bắc Kazakhstan và có biên giới với Mông Cổ và Trung Quốc. Trừ phần tây-nam không nằm trong lãnh thổ Nga, các vùng khác nhau của Xibia chiếm tới 77% diện tích nước này, trong khi đó chỉ chiếm có 22% dân số toàn Nga.

Tuy nhiên, kể từ khi Tổng thống Nga Putin thành lập bộ phát triển Viễn Đông Nga và khuyến khích sinh sản năm 2012, tỉ lệ sinh con ở Xibia đã tăng đáng kể. Theo nhiều chuyên gia, có thể năm 2015, số dân ở Xibia sẽ tăng từ 30%-35%, và đến năm 2020 có thể chạm ngưỡng 45%.

Khu vực

Tây Siberia (Altai Krai, Cộng hòa Altai, Khakassia, Tỉnh Kemerovo, Tỉnh Novosibirsk, Tỉnh Omsk, Tỉnh Tomsk)

Krasnoyarsk Krai (Evenkia, Krasnoyarsk, Taymyria)

Đông Siberia (Buryatia, Zabaykalsky Krai, Tỉnh Irkutsk, Tuva)

Thành phố

Điểm đến khác

Hồ Baikal

Tổng quan

Lịch sử

Nhiều nhóm dân du mục có mặt ở Xibia từ rất xa xưa ví dụ Yenet, Nenet, Hung Nô, Uyghur. Hãn (Khan) vùng Xibia ở gần Tobolsk ngày nay được biết đến là nhân vật quyền lực lớn, đã từng phong tước cho Kubrat (một vị vua người Bulgaria) là Khả hãn (Khagan) vùng Avaria năm 630. Người Mông Cổ xâm chiếm nơi này vào thế kỷ 13 và cho vùng đất này quyền tự trị, gọi là Hãn quốc Xibia.

Vào thế kỷ 16, thế lực lớn mạnh của nước Nga ở phía tây bắt đầu làm suy yếu Hãn quốc Xibia. Đầu tiên, những nhóm thương nhân và người Cô-dắc xâm nhập khu vực, rồi quân đội Nga xây dựng những tiền đồn tiến xa dần về phía đông. Những thị trấn như Mangazeya, Tara, Yeniseysk và Tobolsk (trung tâm vùng Siberi) bất đầu hình thành và phát triển. Cho đến giữa thế kỷ 17, vùng kiểm soát của nước Nga đã chạm đến bờ Thái Bình Dương. Các thế kỷ tiếp theo, Xibia vẫn là vùng đất không người ở và chưa được khám phá. Chỉ có rất ít chuyến thám hiểm và những người buôn bán sống ở đây. Một nhóm người khác bị đưa đến đây sinh sống là những tù nhân đến từ phía tây nước Nga hoặc những vùng đất bị Nga cai trị, ví dụ Ba Lan.

Tuyến đường sắt xuyên Xibia xây dựng từ 1891-1903 là thay đổi to lớn cho “vùng đất đang ngủ yên” này. Tuyến đường đã nối liền Siberi với những miền phía tây nước Nga đang công nghiệp hoá nhanh chóng. Xibia có nguồn tài nguyên phong phú và dồi dào. Trong suốt thế kỷ 20, chúng được khai thác và nhiều khu dân cư công nghiệp mọc lên trong vùng. Năm 1908, tại đây đã có một vụ nổ lớn, thường được biết đến với tên vụ nổ Tunguska

Địa lý

Với diện tích 13,1 triệu km², Xibia chiếm khoảng 77% lãnh thổ Nga. Hai vùng địa lý chủ yếu là Bình nguyên Tây Xibia và Cao nguyên trung tâm Xibia. Hồ Baikan vào mùa hèBình nguyên Tây Xibia bao gồm phần lớn đất trầm tích từ Đại Tân Sinh và rất thấp, nếu mực nước biển dâng 50 m sẽ làm toàn bộ dùng đất giữa Bắc Băng Dương và Novosibirsk (thành phố ở giữa nước Nga, chếch về phía nam) ngập trong nước và băng tuyết. Rất nhiều vùng đất thấp này hình thành bởi các mảng băng tuyết, duy trì dòng chảy của sông Ob và sông Yenisei ra biển Caspi và biển Aral. Vùng này chủ yếu là đầm lầy, những vùng có đất cứng là đất mùn và ở phía bắc là vùng đất lạnh quanh năm không có cây. Ở phía nam, nơi nhiệt độ cao hơn, đồng cỏ tươi tốt là phần mở rộng của Bình nguyên Kazakh.

Cao nguyên trung tâm Xibia là nền đất ổn định đã là lục địa từ kỷ Permi. Vùng đất này rất dồi dào khoáng sản, gồm vàng, kim cương, quặng măng-gan, chì, thiếc, nikel, coban và molipden. Phần khá lớn của vùng đất này chứa nhiều đá mắc-ma của vụ phun trào núi lửa cuối kỷ Permi, vụ phun trào lớn nhất của lịch sử Trái Đất.

Khí hậu

Khí hậu Xibia khác biệt rất lớn vào các thời điểm trong năm. Ở bờ biển phía bắc, trên vòng cực bắc, mùa hè rất ngắn, chỉ một tháng. Khí hậu vùng này là khí hậu lục địa cận cực, nhiệt độ trung bình trong năm là 0 độ C, tháng 01 khoảng – 15 độ C, tháng 07 là +20 độ C. Với khí hậu ổn định, mùa hè nhiều nắng và đất đai khá màu mỡ, phía nam Xibia có thể được sử dụng với mục đích nông nghiệp. Những cơn gió ấm từ Trung Á và Trung Đông thổi đến nam Xibia, làm vùng tây Xibia (như Omsk, Novosibirsk) ấm hơn vùng phía đông (Irkutsk, Chita) tới vài độ C. Với nhiệt độ kỷ lục ghi được -71 độ C, thị trấn Oymyakon là thị trấn lạnh nhất trên thế giới. Tuy vậy, nhiệt độ mùa hè một số nơi lên đến 36 - 38 độ C. Nhìn chung, Sakha (đông-bắc Xibia) là vùng lạnh nhất ở đây và lưu vực sông Yana có nhiệt độ thấp nhất. Tuy vậy, nước Nga không có kế hoạch đưa người sống ở đây, do đó, khí hậu khắc nghiệt của vùng đất này chưa từng bị coi là một vấn đề nghiêm trọng. Phía nam Xibia ở gần khu vực không khí áp suất cao, nhờ đó mà vào mùa đông, gió không mạnh.

Mặc dù là khu vực lạnh, tuyết ở đây rất ít, đặc biệt là vùng phía đông. Lượng mưa ở Xibia nhìn chung là thấp, chỉ có vùng bán đảo Kamchatka có lượng mưa hơn 500 mm nhờ gió ẩm biển Okhotsk thổi vào gặp núi cao. Vùng cực nam của bán đảo chịu ảnh hưởng gió mùa nên có mưa lớn vào mùa hè.

Xibia là vùng rất giàu tài nguyên khoáng sản, bao gồm gần như tất cả các loại kim loại có giá trị. Một số mỏ ở đây có trữ lượng vào hàng lớn nhất thế giới như nikel, vàng, chì, molypden, kim cương, bạc, và thiếc. Bên cạnh đó là nguồn dầu mỏ và khí tự nhiên khổng lồ. Phần lớn những tài nguyên này phân bổ ở vùng xa xôi, lạnh lẽo, điều kiện sinh sống và đi lại khắc nghiệt.

Dân cư

Mật độ dân cư ở vùng đất này rất thấp 3 người/km², chủ yếu là người Nga và các sắc dân gốc Xlavơ, họ bắt đầu đến ở đây từ 400 năm trước. Phần lớn cư dân sống ở phía nam, dọc theo tuyến đường sắt xuyên Xibia. Các dân tộc có nguồn gốc Mông Cổ và Đột Quyết như Buryat, Tuva và Yakut đã sống ở đây từ rất lâu. Các nhóm người thiểu số khác là Ket, Evenk, Chukchi , Koryak và Yukaghir.

Khoảng 70% dân số là ở các thành phố. Phần lớn thị dân sống trong các căn hộ. Ở ngoài đô thị, người dân ở trong những nhà gỗ, lớn và giản dị. Novosibirsk là thành phố đông dân nhất của Xibia (thứ ba ở Nga sau Moskva và Sankt-Peterburg) với 1,5 triệu người. Tobolsk, Tomsk, Irkutsk và Omsk là các trung tâm cổ kính hơn.

phương tiện đi đến

Tàu hỏa

Đường sắt xuyên Siberia, kết nối Moscow đến Vladivostok, đến nay là phương tiện vận tải nổi tiếng nhất ở Siberia. Bao gồm một khoảng cách 9.289 km, là một trong những tuyến đường sắt dài nhất thế giới, chuyến đi toàn mất hơn 6 ngày và vượt 8 múi giờ. Chi nhánh xuyên Mãn Châu và Mông Cổ xuyên kết nối với Bắc Kinh ở Trung Quốc, lần đầu tiên trực tiếp, thứ hai thông qua Ulaanbaatar ở Mông Cổ.

Ít nổi tiếng hơn là Baikal-Amur Mainline (BAM), một đường phía bắc chạy song song với tuyến đường sắt xuyên Siberia với chiều dài 4.234 km. Hoàn thành chỉ trong năm 1991 và được xây dựng chủ yếu là vì lý do quân sự, cách xa biên giới của Trung Quốc, BAM ít phổ biến với khách du lịch.

Làm

Hái nấm
Đi bộ / đi xe đạp
Thể thao núi cao
Đi bè trên sông hồ
Các đường trượt tuyết quốc gia
Chó trượt tuyết
Chăn tuần lộc
Quan sát thiên nhiên

Xem

Vùng núi Altai (Gorny Altai) - khu vực này nổi tiếng với các tour du lịch sinh thái.
Ethnic Khanty Nomad Camp, Kazym
Ethnic Mansi Nomad Camp, Yasunt

Uống

Vodka (водка) và trà (чай)